Nhận thấy bản thân có thể đang bị trầm cảm hoặc rối loạn lo âu, nhưng chị P.TLan (TP.HCM) lại chần chừ không dám đi khám chuyên khoa tâm thần để kiểm chứng vì e ngại người quen bắt gặp và bình phẩm.

Lo sợ người quen bắt gặp khám tâm thần

Chị P.T.Lan, 33 tuổi (tên đã được thay đổi để bảo mật thông tin), dù đã có lịch hẹn đến khám nhưng khi đứng trước cổng Bệnh viện TP.Thủ Đức, TP.HCM, chị vẫn ngần ngại vào khám vì sợ rằng có người quen nào đó sẽ thấy mình đến khám vì vấn đề rối loạn tâm thần.

Trong suốt hơn 5 tháng qua, chị Lan đã trải qua những trạng thái cảm xúc không ổn định, dẫn đến mất kiểm soát, thiếu ngủ và dễ kích động. Ban đầu, chị nghĩ rằng áp lực từ công việc là nguyên nhân khiến chị mệt mỏi và mất hứng và sau một thời gian khi căng thẳng qua đi, tâm lý ổn định chị sẽ trở lại bình thường. Tuy nhiên, càng ngày, cả cuộc sống gia đình và công việc đều làm tinh thần của chị trở nên sa sút và mệt mỏi hơn.

Cảm giác vô dụng đã khiến việc hoàn thành những công việc đơn giản trở nên mất nhiều thời gian hơn. Chồng và con cái thường phải đối mặt với cảm xúc nóng nảy không rõ nguyên nhân từ chị. Dù công việc không quá căng thẳng, nhưng cơ thể chị lại thường xuyên mệt mỏi. Ăn uống trở thành cách để chị cảm thấy trở nên… không còn trống rỗng nữa.

Chính chị Lan cũng từng nghi ngờ liệu mình có thể đang trải qua trạng thái trầm cảm. Nhưng, trước ánh nhìn của gia đình và đồng nghiệp, chị luôn được biết đến là người vui vẻ, năng động. Chị không muốn bạn bè hay người xung quanh nghĩ rằng mình đang yếu ớt, và cũng không muốn là những lời bàn tán sau lưng. Do đó, việc kiểm tra sức khỏe tâm lý đã bị trì hoãn trong thời gian dài.

Cho đến một ngày khi cô con gái khóc thét vì mẹ bất ngờ ném vỡ bát đĩa trong cơn tức giận không rõ nguyên nhân, chị mới thực sự nhận ra chị không thể kiểm soát cảm xúc và hành động của bản thân.

“Lần đầu tiên, chồng tôi động viên tôi đi khám tâm lý sau một thời gian dài chứng kiến tình trạng bất ổn của tôi. Tôi đến Bệnh viện Tâm thần TP.HCM để đăng ký khám bệnh, nhưng nhìn quanh, lo sợ người quen phát hiện, tôi lại quay trở về. Tôi muốn tìm một nơi kín đáo hơn”, chị Lan kể lại.

Sau khi đặt lịch hẹn qua điện thoại, chị đến Khoa Tâm Thể của Bệnh viện TP Thủ Đức. Tại đây, chị gặp bác sĩ và được trò chuyện trong một phòng khám riêng. Trong khoảng 20 phút, bác sĩ đã đặt nhiều câu hỏi để chị kể về vấn đề mà chị đang gặp phải. Kết quả cho thấy, chị Lan đang trải qua tình trạng trầm cảm và cần phải được điều trị bằng thuốc cùng liệu pháp tâm lý.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể vượt qua được cảm giác e sợ, lo sợ bị kỳ thị khi đi khám và được đánh giá cao về tình trạng rối loạn tâm thần.

Bị trầm cảm nhưng không ai tin

Một trường hợp trầm sảm khác là chị Trần Thị Thục, 45 tuổi, đến từ Đồng Nai. Chị chia sẻ rằng cưới chồng muộn nên chị đã phải sinh hai đứa con cách nhau chỉ hai năm. Cuộc sống gia đình không êm ấm, chị thường phải tự mình chăm sóc con.

Ngay từ khi con mới chào đời, chị đã phải đối mặt với những áp lực cả về thể chất và tinh thần. Người mẹ đầu bù tóc rối, vừa phải chăm sóc đứa lớn, đồng thời phải quan tâm đến đứa nhỏ. Những đêm thức trắng khiến sức lực của chị em cạn kiệt. Chị Thục đã từng đánh con một cách “điên cuồng” đến mức tay chị còn đau vì đánh mạnh, cho đến khi chị nhận ra rằng con đang khóc lặng.

Tin nổi bật

“Khoảnh khắc đó thật khủng khiếp, tôi tự hỏi liệu mình có bị trầm cảm sau sinh không. Nhưng nếu có, tôi cũng chỉ có thể chịu áp lực như thế thôi. Dù tôi nói đang trầm cảm thì cũng chẳng ai tin. Và thật sự không biết tìm ai để tư vấn. Mình không nhớ mình đã vượt qua như thế nào, có lẽ vì không còn cách nào khác, mình cũng đã phải cố gắng vượt qua”, chị Thục chia sẻ.

Chị nhấn mạnh rằng không ít người xung quanh chị cũng đang trải qua những trạng thái tâm lý không ổn sau khi sinh con. Tuy nhiên, họ luôn có một mức độ e ngại và từ chối khi nghĩ đến việc hướng tới khám phá tâm thần.

90% người gặp vấn đề tâm thần chưa được điều trị chính thức

Theo tiến sĩ Cao Hưng Thái, Phó cục trưởng Cục quản lý Khám chữa bệnh thuộc Bộ Y tế, hầu hết mọi người thường hiểu rằng rối loạn tâm thần chỉ liên quan đến tâm thần phân liệt, mà không biết rằng nó còn bao gồm nhiều vấn đề khác như trầm cảm, lo âu, và rối loạn tâm thần do tác động của chất kích thích như rượu.

Thực tế sự kỳ thị đối với những người thắc mắc về vấn đề tâm thần khiến họ mặc cảm, e ngại, không chấp nhận khám chữa dẫn đến việc điều trị bị trì hoãn, thay vào đó họ thường tìm đến những phương pháp điều trị cực đoan.

Trong khi đó, hầu hết người dân không thể tiếp cận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, bởi vì dịch vụ này thường chỉ có ở các cơ sở chuyên khoa tâm thần ở cấp trung ương và tỉnh. Còn tại các cơ sở hạ tầng, họ chủ yếu tập trung vào việc quản lý và điều hành các trạng thái tâm thần phân chia và các trường hợp đang hoạt động kinh tế.

Thống kê cũng cho thấy khoảng 90% người gặp các vấn đề tâm thần chưa từng được điều trị theo một cách chính thức. Một số trường hợp thậm chí đã được dự đoán thành suy nhược cơ thể hoặc suy nhược tinh thần.

Theo ông Thái, dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Việt Nam chủ yếu dựa vào điều trị bằng thuốc. Mặc dù có khoảng 14 triệu người gặp các vấn đề tâm thần, nhưng hiện tại chỉ có 143 nhà tâm lý lâm sàng và tâm lý trị liệu.

Dịch vụ tâm lý lâm sàng vẫn chưa được coi là một dịch vụ chính thức có thể được bảo hiểm rủi ro và chi trả. Do đó, những nhà tâm lý lâm sàng và chuyên gia tâm lý trị liệu thường chỉ được coi là những chuyên gia kỹ thuật và thực hiện các bài kiểm tra tâm lý chứ không phải là những nhà cung cấp dịch vụ tâm lý lâm sàng thực thụ.

Những dịch vụ phục hồi chức năng tâm thần cũng hiện còn rất hạn chế. Không có vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần chính thức cho những người bị tác động bởi thiên tài hoặc thảm họa.