Đan sâm là một vị thuốc quen thuộc trong các bài thuốc đông y. Đây được xem là một loại dược liệu quý với dược tính rất cao giúp chữa được rất nhiều bệnh, đặc biệt là những bệnh về huyết. Chính vì vậy, đan sâm đã được mệnh danh là “huyết bệnh yếu dược”.

Thông tin chung về đan sâm

Cây đan sâm là dược liệu quý hiếm với nhiều tên gọi khác nhau như xích sâm, tử sâm, đơn sâm, huyết sâm, hồng căn,… tùy thuộc vào vùng miền, địa phương. Theo khoa học, loài cây này được gọi là Salvia Miltiorrhiza Bunge, thuộc họ bạc hà (Lamiaceae) và là một loại cỏ sống lâu năm.

Đan sâm thường được trồng nhiều ở các tỉnh miền núi và khá phổ biến ở các nước Châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Nếu trước đây, đan sâm chủ yếu được nhập từ Trung Quốc về để sử dụng, thì ngày nay loại dược liệu này đã được trồng thành công ở các tỉnh vùng núi nước ta cho sản lượng và dược tính tốt.

Đan sâm ở ngoài tự nhiên có thể đạt được chiều cao tối đa từ 30-80cm, phần thân của cây được bao phủ bằng một lớp lông ngắn màu vàng đặc trưng và có các gân dọc thân cây. Thân cây hình vuông thay vì hình tròn như các loại khác. Phần rễ cây khá nhỏ tựa như rễ sâm và có màu đỏ nâu đặc trưng nên đó là lý do cây này được đặt là đan (đỏ) sâm.

Đan sâm có hoa màu tím, phần rễ như rễ sâm màu đỏ

Các ghi chép cũng miêu tả phần lá của cây đan sâm là lá kép, mọc đối nhau theo 3-5-7 lá nhỏ, mép lá có hình răng cưa. Phần hoa sẽ mọc thành chùm từ kẽ hoặc đầu cành cây và có màu tím nhạt. Quả của cây đan sâm khá nhỏ và mùa hoa thường rơi vào tháng 5 đến tháng 8 và mùa quả từ tháng 6 đến tháng 9 hằng năm.

Phần chứa nhiều dược tính và được sử dụng trong y học là phần rễ của cây đan sâm. Khi được thu hoạch, rễ đan sâm sẽ được làm sạch, loại bỏ các rễ phụ và chỉ lấy phần rễ chính to nhất để phơi và đưa vào các bài thuốc. Mùa thu hoạch thường là mùa xuân hoặc mùa thu hàng năm và thu hoạch khi cây chưa ra hoa.

Công dụng chữa bệnh của đan sâm

Theo y học cổ truyền, đan sâm là một dược liệu quý, có vị đắng, màu đỏ tính mát. Đan sâm có công dụng chữa bệnh gì nhiều người vẫn còn thắc mắc. Dược tính mạnh với công dụng chính trong việc phá huyết ứ, đờm trở… Ngoài ra, đan sâm còn có tác dụng dưỡng huyết, điều hòa kinh lạc, an thần hiệu quả vì vậy loại cây này thường được dùng trong các bài thuốc liên quan đến huyết, tim mạch và não bộ.

Hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến tim mạch

Một trong những công dụng tuyệt vời mà cây đan sâm mang lại chính là khả năng xử lý các bệnh lý liên quan đến tim mạch rất hiệu quả. Các hoạt chất có trong đan sâm đã được chứng minh có thể cải thiện lưu lượng máu trong cơ thể cũng như cải thiện nhanh chóng tình trạng huyết ứ thường gặp của các bệnh lý như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng lipid máu và đột quỵ.

Dược tính trong đan sâm sẽ giúp hạn chế ngưng tập tiểu cầu giúp máu lưu thông

Không những vậy, đan sâm còn được xem là vị thuốc giúp ngăn ngừa và phòng chống hiện tượng tích tụ máu đông trong mạch máu. Từ đó, hỗ trợ rất tốt cho những bệnh nhân có tiền sử đột quỵ hoặc thuộc diện nguy cơ cao mắc bệnh lý này.

Điều trị các bệnh lý liên quan đến não bộ

Đan sâm có tác động tốt tới hệ thống mạch máu trong cơ thể, nên việc lưu thông máu tới não cũng tốt hơn, từ đó hạn chế tối đa các bệnh lý liên quan đến não bộ. Không những vậy, việc hạn chế ngưng tập tiểu cầu, giúp mạch máu luôn được thông suốt nên giảm được các triệu chứng chóng mặt, hoa mắt, đau đầu, mệt mỏi do mạch máu tắc gây ra.

Hơn nữa, với khả năng thúc đẩy lưu thông máu kỳ diệu của mình nên đan sâm cũng được đánh giá cao trong việc hạn chế và điều trị các bệnh lý Alzheimer, Parkinson hay suy nhược thần kinh rất hiệu quả do thiếu máu não gây ra.

Bên cạnh đó, đan sâm còn chứa các hoạt chất giúp an thần, thư giãn hệ thần kinh nên khi sử dụng các triệu chứng đau đầu do căng thẳng, hay mất ngủ cũng được thuyên giảm đi rất nhiều. Đó là lý do các loại thuốc hoạt huyết, bổ não thường có chứa đan sâm như một vị thuốc quan trọng.

Phòng ngừa đái tháo đường

Một trong những công dụng của đan sâm trong chữa bệnh mà ít ai chú ý tới đó chính là khả năng phòng ngừa và điều trị chứng đái tháo đường khá hiệu quả. Trong các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đan sâm có khả năng chống lại bệnh tiểu đường bằng cách cải thiện lưu thông máu, giảm ứ trệ máu, giảm glucose máu và tăng độ nhạy với insulin, làm giảm cholesterol toàn phần. Các thành phần chính của đan sâm như axit salvianolic và tanshinones diterpenoid đã được nghiên cứu kỹ trên những động vật bị tiểu đường.

Bên cạnh những bệnh lý nêu trên, đan sâm còn biết tới khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác như viêm gan giai đoạn đầu, nhức mỏi khớp, kinh nguyệt không đều, bế kinh hay suy nhược ở những người có thể trạng yếu.

Các bài thuốc chữa bệnh tiêu biểu với đan sâm

Chữa suy nhược thần kinh, đau đầu, mất ngủ

Một trong những bài thuốc được áp dụng rộng rãi từ xưa đến này chuyên dành cho những người suy nhược thần kinh, đau đầu, mất ngủ là sự kết hợp giữa đan sâm và các vị thuốc khác. Cụ thể, các thầy thuốc sẽ sử dụng 16g đan sâm, 16g bạch thược, 16g đại táo, 16g thảo quyết minh (sao), 16g mạch môn, 16g ngưu tất, 16g huyền sâm, 8g dành dành, 8g nhân hạt táo (sao). Các vị thuốc này sẽ được chia thành các thang nhỏ với liều dùng 1 thang/ngày. Sử dụng từ 5-7 ngày tùy theo tình trạng và tiến triển của bệnh.

Đan sâm là chủ vị trong bài thuốc chữa đau đầu, mất ngủ, suy nhược thần kinh

Chữa chóng mặt, nhức đầu, ù tai, hoa mắt, tim hồi hộp

Bài thuốc chữa chứng chóng mặt, nhức đầu, u tai hoa mắt do tuần hoàn máu não kém thường được bốc với các vị sau 12g đan sâm, 12g sa sâm, 12 mạch môn, 12g thiên môn, 12g thục địa, 12g long nhãn, 12g đảng sâm, 8g toan táo nhân, 8g bá tử nhân, 8g viễn chí, 6g ngũ vị tử.

Thang thuốc này sẽ được sắc và uống theo chỉ định của các thầy thuốc đông y. Thông thường, người bệnh có thể uống một bát thuốc sắc một ngày hoặc có thể uống thay nước tùy theo tình hình bệnh và sức khỏe thực tế.

Chữa suy nhược cơ thể, thiếu máu hoặc mất máu sau sinh

Được mệnh danh là loại thuốc chuyên về máu, nên với những bệnh nhân thiếu máu, mất máu nhiều, cơ thể suy nhược như phụ nữ sau sinh, phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt… có thể tham khảo bài thuốc “thiên vương bổ tâm đan” với các vị thuốc gồm: 8g đan sâm, 12g địa hoàng, 12g huyền sâm, 10g thiên môn, 10g mạch môn, 8g phục linh, 8g viễn chí, 8g đương quy, 8g bá tử nhân, 8g toan táo nhân, 6g ngũ vị tử, 6g cát cánh, 0,6 chu sa.

Thuốc được chia thành các thang nhỏ và sắc theo từng thang để uống theo liều 1 thang/ngày, số lượng có thể được thay đổi tùy thuộc theo chỉ dẫn của thầy thuốc. Ngoài ra, thành phần chu sa trong thang thuốc này cũng nên được để riêng, chia theo thành từng gói nhỏ, dùng đến đâu cho vào sắc đến đó để đạt được hiệu quả sử dụng cao nhất.

Mua đan sâm ở đâu và giá cả như thế nào?

Nếu như trước đây đan sâm chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc thì ngày nay rất nhiều vùng núi ở nước ta đã trồng được loại dược liệu quý này. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng của dược liệu cũng như quy trình phơi sấy đảm bảo vệ sinh, người bệnh nên tìm tới các cơ sở uy tín để chọn mua sản phẩm, thay vì hàng trôi nổi trên mạng.

Cũng chính vì vậy mà đan sâm khi được bán trên thị trường sẽ có nhiều mức giá khác nhau giao động từ 180.000VNĐ/kg – 300.000VNĐ/kg. Đây là giá bán đan sâm đã được phơi sấy và xử lý.

Bên cạnh đó, ngày nay đan sâm cũng được bào chế trong các bài thuốc khác nhau để mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất, nên người bệnh cũng có thể tham khảo sử dụng. Người bệnh cũng nên tìm mua sản phẩm tại các nhà thuốc đông y để đảm bảo được chất lượng cũng như liều dùng an toàn cho sản phẩm.

Đan sâm là một dược liệu quý được nhiều thầy thuốc tin tưởng sử dụng như một vị thuốc đầu vị điều trị các bệnh liên quan đến ứ huyết, tắc khí, ứ trệ…

Nguồn tham khảo:

Sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” – Đỗ Tất Lợi:

Đan Sâm trang 818 – 820 tải bản